Agora que os libros están entre a pantalla afiada e a parede, que do que se fala non é xa do futuro do libro, que se sabe mutante hai tempo, senón da escritura mesma e non porque desapareza —nunca a especie humana leu tanto ao mesmo tempo—, senón porque o tempo, o axuste de lectura mutan ante nós…

Agora que se fala de como trasladar as bondades innegábeis deste dispositivo non celular senón de celulosa e tinta que nos xermola entre as mans [iso de levalo e abrilo onde sexa, iso de que ninguén nos espíe, rexistre cando lemos para vendernos logo oquesexa, iso de que ninguén saiba onde deixamos de ler exactamente]…

…leo «Mecanismo de Emergência» e non penso nun explosivo ruidoso, como podería parecer. Penso nunha explosión silenciosa, como as que acontecen a nivel cosmos profundo, ou as que acontecen baixo a pel, a nivel celular. Un planeta que colisiona con outro aí fóra, noutro sistema; as vosas células morrendo e rexenerándose cada dez anos [agás as neuronas]. O encéfalo, visto nun corte lateral, é como unha explosión a cámara lenta. Así este mecanismo de emerxencia: berra sen berrar, axítase sen descolocar o pelo.

Quenqueira que coñeza a Tiago sabe que fala exactamente igual que escribe. Ou ao revés. Escribe exactamente igual que fala. É ese un raro don: ter a capacidade de crear a mesma atmosfera de irrealidade profundamente realista, o mesmo micromundo onde o absurdo inocente revela unha rabia que denuncia, a mesma sintaxe de frase longa, aparentemente denotativa pero a chorrear connotación.

Admiro esa capacidade de ser un discurso poético andante porque tenme algo de filósofo antigo no que se mesturan varias correntes: o escepticismo, a metafísica, o estoicismo, o absurdo…

Quedei enganchada a unha palabra no medio dun poema en todo este libro: o cafuné. Ese termo brasileiro, pouco menos que imposíbel de traducir a unha simple palabra, implica toda unha cerimonia: aloumiñar o pelo para ir adormecendo ou non… ou só relaxando… Xusto o contrario da emerxencia, máis ben a inmersión, o mergullo… nunha anestesia agradábel, íntima.

Este libro fainos cafuné. Saca uns dediños de tinta invisíbel e peitéanos o cranio, cinco dediños como as cinco partes nas que se divide o Mecanismo, cada unha cunha intención, pero todas somerxéndose nunha especie de inconsciente colectivo. Pero ollo, cafuné disfrazado. Cafuné como de longa charla retranqueira, sen moito drama, así nun absurdo metafísico de moito hihhaha, pero en canto levamos xa varias páxinas lidas —o prólogo perplexo de Carlos Taibo, a cita de maurice Blanchot, a dedicatoria que resoa como na distancia— comezamos a escoitar o tictac do mecanismo…

O mecanismo existe. E é implacábel. O libro ábrese con el. Está na cuberta mesma, nesa identidade escondida fronte ao mar. Fala de cartos, de portamoedas baleiros, identidades usurpadas, de sitios para chorar, doutores, salvas de aplausos… e chegamos a unha estrofa central, no poema titulado «Manobras de suporte básico da vida»: «Não te esqueças:/ apesar da sua capacidade de sobrevivência/a vida é frágil». Ah, pero todo isto ía da vida, de collela polos pelos e chamala polo seu nome. Diso ía!

O tic tac do mecanismo fúndese logo co bater dun corazón. A parte titulada «Electrocardiogramas» desprega unnha pirotecnia íntima, chea de oxímoros, de alegría triste, funcionarios imaxinarios, futuros con todo o tempo pasado por diante e esa aliteración entre corchetes [escravo][escrevo] como un empregado cheo dun contentamento descontente polas palabras. Nun estrato xeolóxico anterior ao do poeta brasileiro Haroldo de Campos, quen acabou por espetar nun poema:

Já fiz de tudo com as palavras
agora eu quero fazer de nada.

O poeta agochado neste mecanismo aínda lles saca punta, aínda entrena o músculo das verbas, percórreas con delectación. Poderá merodearse o cansazo, a fartura desa existencia que son os vimbios invisíbeis do sistema social, pero sempre hai unha melancolía dilixente que parece que obriga a seguir intentándoo. Se cadra por iso Tiago, ou o seu fingidor (ancián, pai de fillos, raparigo, corredor…) dáse ao verso longo como quen se dá á drogha dura ou á maratón de Boston.

A vantaxe de coñecer a Tiago, ademais de permitirme saber que o seu xeito de desenvolverse na conversa non dista moito do seu xeito de se desenvolver no verso, dáme acceso a certos datos da súa biografía, se cadra non moi relevantes, pero que insiren un prisma de luz ante poemas como «O corredor». Tiago foi corredor, atleta, dedicouse profesionalmente durante a súa adolescencia e parte da mocidade. Iso de interpelar a un corredor poñéndolle ante os fociños a cenoura do seu absurdo ( «por que corres? para onde corres? para onde morres, corredor?») dános unha idea dese cubo Rubik ás voltas que é o mecanismo compositivo e vital dun poeta como Alves. A emerxencia semella correr para onde non é, e o poeta fainos pousar a ollada en situacións de emerxencia que choven por nós coma se nada.

Mentres escribo isto acaba de poñerse a chover, e penso que a poesía de Tiago presenta situacións ante as que diríamos: chóvelle. Ou máis aínda: trónalle. O máis aínda: névalle. Ou os centos de sinónimos que polo visto temos para o asunto: orbállalle, ballónalle, sarábialle, xístralle…  A xente dos seus poemas anda nesa esvaradiza fronteira entre o lúcido e o alucinado, os que corren sen saber para onde e os que que camiñan cheos de dúbidas, os que imaxinan que soben e os que soñan subindo… O poeta denuncia pero, ollo, cunha cortesía versallesca; revólvese, pero amodiño; reivindica, coa boca pequena, coma se non falase el, coma se fose o sentido común, aló no fondo, facéndose pasar por loucura.

A conversa lírica é envolvente. Educada, como de tarde entre café e pasteliños. Pero a emerxencia asoma, en plan iceberg a flotar no café, como unha cascuda nos pasteliños: algo que nos remexe, fainos dar conta de algo que pensamos antes, hai tempo, noutra vida, nun soño… [quen se suicidan, os soños ou as persoas].

Creo estar ante un cronopio. Pero, a diferenza dos insensatos cronopios de Cortázar, este ten un aire taciturno, non por iso máis sensato, pero si máis filosofal. Sei que Tiago non fuma, pero parece que nos seus poemas ha sempre alguén na marxe, fumando saudábelmente, ás caladas, observando reaccións. Iso debe de ser a emerxencia, a emerxencia como se entende neste libro, co seu aire axitador de saudades.

Hai un despregue de utilidades, mecanismos, técnicas, conxecturas, ensaios… Instrucións desas nas que acabamos desmontados, desfigurados… Serralheiros que no alto do universo esténdennos a factura… Chega sempre a realidade a esmendrellarnos un pouco, pero tampouco se arma drama ningún. A cotidianeidade parece a de sempre, a clásica, pero hai que de súpeto non vai como a cotío, leis de gravidade que se deforman: mutacións na tipografía, respostas metafísicas a preguntas banais, astronautas e nais, Deus na engrenaxe dun carro, se cadra un Ford fiesta do ano 98, cans a ladrar, veciños do 5º, barcos amarrados e mozos de gasoliñeira… Todo lene e todo grave, afundindo e emerxendo da páxina coma un glaciar nunha cunca de café preto.

Coñecín a Tiago a través da miña querida amiga Joana, unha fecunda neurotraficante de arte e ciencia. Tiago, pola contra, neurotrafica coa vida e coa morte, coa verba e co nervo, co sentido que se sente insensato, co xogo mortal das palabras como esa bomba que levamos na lingua sempre a piques de estoupar. Todo abismo é mecanismo, toda existencia é emerxencia. Vós sodes mecanismos que emerxen, emerxencias por veces mecanizadas… logo aínda sodes humanos?, existe independencia no lugar ningún?, hai comboios e exércitos de nais?, hai alguén máis na sala, como Tiago, contratado pola hesitação?

Estíbaliz Espinosa, setembro 2016

Presentación na Libraría Berbiriana
A Coruña
9/9/2016